Özel Gereksinimli Bireylerin Kaynaştırılmaları Uygulamaları
Günümüzde özel gereksinimi olan öğrencilerin genel eğitim sınıflarında normal gelişim gösteren akranlarıyla aynı ortamlarında, birlikte eğitim almaları uygulamalarının yaygınlaştığı görülmektedir. Kaynaştırma olarak adlandırılan bu uygulamaların yaygınlaşmasının temel nedenleri alanyazında olumlu araştırma sonuçları ve en başta ailelerden oluşan baskı gruplarının yasal haklarını arama girişimleri olarak açıklanmaktadır.
Tarihsel süreçte özel gereksinimi olan öğrencilerin genel eğitim okullarında alt özel sınıflarda eğitim almaları, daha sonra yarı zamanlı kaynaştırma ve ardından tam zamanlı kaynaştırma uygulamaları şeklinde başlayan bu yaklaşımın günümüzde bütünleştirme felsefesine dayalı olarak yürütüldüğü dikkat çekmektedir. Dolayısıyla herkes için uygun okullar yaratma felsefesini temel alan bütünleştirme uygulamaları, özel gereksinimi olan çocukların genel eğitim sınıflarından hiç ayrılmadan akranlarıyla birlikte eğitim almalarını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Bütünleştirme, öğrencileri, aileleri, eğitimcileri ve toplumun diğer üyelerini bir araya getiren okullar yaratma felsefesidir. Bütünleştirme işbirliğine açık destekleyici ve öğrenmeyi teşvik edici ortamlarda tüm öğrencilerin öğrenmesi için gereksinim duyduğu hizmetlerin ve fiziksel koşulların sağlanması olduğu kadar, öğrencilerin her birinin bireysel farklılıklara saygı duyması ve farklılıklardan bir şeyler öğrenmesidir. Her nekadar bütünleştirme doğrudan engelli öğrencilere odaklanmasada “tüm öğrencilerin gereksinimlerini” daha iyi karşılayabilmesi yönünden eğitim sistemini herkes için uygun hale getirmek için tasarlanmıştır.
Alanyazında kaynaştırma uygulamalarına ilişkin araştırma sonuçlarına bakıldığında özel gereksinimleri olan ve olmayan öğrencilerin akademik başarı ve sosyal beceriler boyutlarındaki yararlarından söz edilmektedir. Araştırmalarda özel gereksinimi olan öğrencilerin okuma-yazma, matermatik, hayat bilgisi gibi derslerde başarılarının arttığı, sınıf içi eğitim öğretim etkinliklerine daha fazla katıldıkları ortaya konmuştur. Ayrıca normal gelişim gösteren akranlarıyla etkileşimlerinin artması özel gereksinimi olan öğrencilerin sosyal becerilerinin gelişmesine yol açmaktadır. Araştırma bulguları, benzer şekilde özel gereksinimleri olmayan akranların da bu uygulamalardan yararlandıklarını, kaynaştırılmış ortamlarda derslere daha aktif katıldıkları ve farklılıkları kabul ederek sosyal becerilerinde gelişmeler gösterdikleri belirtilmektedir.
Alanyazında bu olumlu araştırma sonuçlarının ortaya koyduğu kaynaştırma uygulamalarının başarısının ortak özellikleri; a) özel gereksinimi olan öğrencilerin performans düzeyleri, b) sınıflardaki öğrenci sayıları, c) sınıfların fiziksel koşulları, d) okul yöneticileri, e) sınıf öğretmenlerinin tutumları, mesleki yeterlilik, deneyimleri ve f) tüm öğrenci ve sınıf öğretmenlerine destek hizmetlerin sunulması olarak belirlenmiştir.
Türkiye’deki uygulamalar incelendiğinde özel gereksinimi olan öğrencilerin kaynaştırma adı altında 1983’lü yıllardan beri giderek artan oranda genel eğitim sınıflarına yerleştirildiği gözlenmektedir. Özellikle 1997 yılında çıkarılan 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile bu uygulamanın yaygınlaşmış olduğu dikkat çekmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2010-2011 verilerine göre, okul öncesi düzeyde 588, ilköğretim düzeyinde 84580 ve ortaöğretim düzeyinde 7.775 özel gereksinimi olan öğrenci kaynaştırma ortamında eğitim almaktadır (MEB, 2011). Türkiye’deki kaynaştırma uygulamalarına ilişkin gerçekleştirilen sınırlı sayıdaki araştırmalarda bu uygulamalardan öğretmenlerin ve ailelerin olumlu tutumlara sahip oldukları, özel gereksinimleri olan ve olmayan öğrencilerin akademik başarı ve sosyal becerilerinde gelişmelerin olduğu belirtilmektedir. Ancak yasal düzenleme, sayısal artışa ve olumlu araştırma sonuçlarına karşın Türkiye’de gerçekleştirilen önemli sayıdaki araştırmanın sonuçları kaynaştırma uygulamalarında halen ciddi bir takım sorunların var olduğunu göstermektedir. Araştırmaların sonuçları, kaynaştırma uygulamalarında öğretmenlerin sınıfların fiziksel yetersizliklerinin kaynaştırmayı olumsuz olarak nitelediğini belirttikleri ve belki de en önemlisi tüm yasal düzenlemelere rağmen hala özel eğitim destek hizmetlerin sağlanamaması gibi ciddi sorunların olduğunu göstermektedir. Var olan bu sorunların çözümlenemeyişi öğretmenlerin okul yöneticilerinin, ailelerin kaynaştırma uygulamalarına karşı olumsuz tutum geliştirmelerine yol açmakta bu durumda uygulamaların yaygınlaşmamasını engelleyebileceği belirtilmektedir.
Kaynak: Gürgür, H. (2008). Kaynaştırma uygulamasının yapıldığı bir ilköğretim sınıfında işbirliği ile öğretim yaklaşımının incelenmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
